© FOTO'S ISTOCK

Hoe je darmbacteriën je gezond houden

Zo’n halve kilo darmbacteriën verzetten elke dag een berg werk. Ze trainen je immuunsysteem, zorgen voor de aanmaak van hormonen of houden je slank. Maak kennis met je buikbewoners en hun verborgen talenten.

Er leeft meer in je dan je vermoedt. “Ieder van ons telt naar schatting tien keer meer bacteriën dan menselijke cellen. We zijn dus eigenlijk in de minderheid in ons eigen lichaam. Die miljarden onzichtbare gasten – de darmbiota – concentreren zich vooral in onze dikke darm. Net als onze vingerafdruk is ook ons microbioom uniek”, vertelt Tom Van de Wiele, professor microbiële ecologie en technologie (UGent), die onderzoek voert naar de rol van darmbacteriën bij het opnemen van voeding.

Wat doen darmbacteriën?

Ze helpen bij je spijsvertering

Er is enorm veel interactie tussen de bacteriën, de menselijke cellen en de omgeving, maar het onderzoek ernaar is erg complex. De drie beïnvloeden elkaar immers continu en kunnen onder meer risico’s op bepaalde ziekten zoals diabetes en hersenaandoeningen verhogen of verlagen. “Heb je een goed werkend, divers microbioom dan is dat een geweldige bondgenoot voor je gezondheid”, weet Tom Van de Wiele. “Zo dragen je darmbewoners bij aan het verteringsproces. Het meeste voedsel wordt in je dunne darm afgebroken en geabsorbeerd. De darmbacteriën die overwegend in je dikke darm huizen, storten zich vooral op voedseldeeltjes zoals vezels, die door je dunne darm niet verteerd raken. Door hun enorm arsenaal aan enzymen kunnen zij daar nog nuttige voedingsstoffen uithalen en produceren ze ook nieuwe stoffen die ze via je bloed uitsturen naar andere plaatsen in je lichaam. Het gaat om gunstige korteketenvetzuren zoals boterzuur dat je darmwand voedt, maar ook om azijnzuur of propionzuur dat elders in je lichaam effect heeft.”

We zouden onze voeding beter op onze darmbacteriën moeten afstemmen.
We zouden onze voeding beter op onze darmbacteriën moeten afstemmen.© FOTO’S ISTOCK

Ze beïnvloeden je hormonen

Heb je snel terug honger of blijf je langer verzadigd? Dat proces wordt gedirigeerd door hormonen. Darmbacteriën kunnen via bepaalde stoffen invloed uitoefenen op cellen van je darmwand waardoor je hongergevoel wijzigt. Daarnaast hebben ze ook invloed op je insuline, de stof die instaat voor je suikeropname. Dat geeft aan dat het microbioom ook een rol kan spelen bij diabetes.

Ze trainen je immuunsysteem

Darmbacteriën staan ook in voor de training van je immuunsysteem, dat zich grotendeels in je dikke darm bevindt. De aanwezigheid van darmbacteriën onderwerpt je immuuncellen als het ware aan een soort bootcamp waarbij ze leren om gevaarlijke types te onderscheiden van bondgenoten. Wanneer ze nadien elders in je lichaam bacteriën ontmoeten, zullen je immuuncellen in staat zijn om agressief te reageren op indringers en eigen cellen of gunstige bacteriën met rust te laten. “Van sommige bacteriën is gekend dat ze bijdragen tot het aanmaken van ontstekingsstoffen om een infectie te bestrijden. Anderen kunnen dan weer helpen om ontstekingsreacties te onderdrukken. Die balans tussen het aan- en uitschakelen van ontstekingsreacties is verstoord bij mensen met een chronische darmontsteking. Ook bij mensen met auto-immuunziekten vermoeden we dat een verstoorde darmbiota hier mee de hand in heeft.”

Groenten en fruit bevatten nuttige stoffen die via je darmbacteriën je gezondheid bevorderen.
Groenten en fruit bevatten nuttige stoffen die via je darmbacteriën je gezondheid bevorderen.© FOTO’S ISTOCK

Je darmbacteriën kunnen je ook rechtstreeks beschermen. Stel dat het beleg van je lekkere broodje besmet is met de schadelijke salmonellabacterie, dan kan dat een ernstige darminfectie geven. “Komt zo’n ziektekiem terecht in een darmomgeving met een hoge diversiteit aan normale bacteriën, dan zal hij daar niet vlot een plekje kunnen bemachtigen. Vergelijk het met een volle concertzaal: als alle stoelen bezet zijn, moet je verder. Hoe diverser je microbioom met veel verschillende types bacteriën, die goed zijn georganiseerd, hoe meer kans dat het boosdoeners zoals salmonella weet te verjagen.”

Ze bepalen hoe je reageert op medicatie

Je kolonie darmbacteriën drukt ook zijn stempel op de manier waarop je reageert op een geneesmiddel. “Sommige stammen zullen een middel versneld afbreken, anderen soorten verknippen het middel en sturen het naar de lever, wat een heel ander effect kan teweegbrengen. Vandaar dat farmaceutische bedrijven koortsachtig zoeken naar links tussen types darmbacteriën en de opname of werking van geneesmiddelen. Dan zouden ze vooraf kunnen voorspellen welke patiënten gunstig zullen reageren of eventueel bacteriën toevoegen om een middel vlotter te laten absorberen.”

Een mooi voorbeeld van wat bacteriën op dit terrein kunnen, is een supplement op basis van een hopextract dat een tiental jaar geleden werd ontwikkeld om menopauzeklachten aan te pakken. “Dit middel gaf erg wisselende resultaten. Bij sommige vrouwen werkte het perfect, bij anderen flopte het compleet, wat tot een hele controverse leidde over de werkzaamheid van het middel. De oorzaak bleek echter in de buik van de dames te liggen. Afhankelijk van het type darmbacteriën dat daar overwegend huisde, bleken vrouwen wel of helemaal niet te reageren op het extract.”

Darmonderzoekers worden vandaag bevraagd door tal van medische specialisten die hopen via darmbacteriën een doorbraak te vinden voor de behandeling van onder meer hersenziekten. “Darmbacteriën worden terecht het tweede brein genoemd, omdat zich hier het tweede meest complexe zenuwcentrum van je lichaam bevindt. De impact die darmbacteriën op dit zenuwstelsel hebben, heeft rechtstreekse gevolgen op je gedrag, je geheugen, je concentratievermogen. Dat gebeurt in negatieve zin, doordat sommige bacteriën neurotoxines aanmaken die je hersenfuncties kunnen verstoren. Daarnaast zijn er darmbacteriën die je net prikkelen om meer endorfines te produceren, een feelgood-stofje. Er zijn zeker aanwijzingen dat er een verband is met aandoeningen zoals depressie, dementie, autisme, multiple sclerose, enz. Proeven met muizen die bepaalde melkzuurbacteriën kregen toegediend, hebben alvast aangetoond dat deze dieren risicovoller gedrag vertonen naargelang hun microbioom.”

Fysiek actief zijn is een goede bondgenoot van je darmbacteriën.
Fysiek actief zijn is een goede bondgenoot van je darmbacteriën.© FOTO’S ISTOCK

Al een stap verder staat het onderzoek naar de rol van darmbiota bij chronische darmziekten zoals colitis ulcerosa. Bij colitis werden al beloftevolle studies uitgevoerd waarbij patiënten via een stoelgangtransplantatie van een donor een nieuw microbioom kregen. Bij een op de drie bleek die ingreep succesvol.

Ook insulineproducerende cellen staan onder invloed van bacteriën, net als je gewicht. “Dat laatste is echt haarfijn aangetoond bij muizen. Slanke muizen die het microbioom ingeplant kregen van dikke soortgenoten, werden dik en vice versa. Ook bij mensen zijn soortgelijke gevallen bekend, al spelen natuurlijk ook andere factoren mee.”

Hoe komt het toch dat de ene mens meteen aankomt, terwijl de andere onbeperkt mag schransen zonder zich om de weegschaal te bekommeren. Een deel van het antwoord bevindt zich in je buik. Een van de darmbacteriën die recent aan een verlaagde vetopname en -opslag werd gelinkt, is Akkermansia. Die blijkt een helend effect te hebben op de ontregelde stofwisseling bij diabetes en obesitas. Op dit moment lopen er in België en Nederland studies naar het effect van het toedienen van Akkermansia-bacteriën aan mensen met overgewicht. “In de toekomst verwacht ik dat een nieuw type probiotica zal worden ontwikkeld. De huidige bevatten overwegend melkzuurbacteriën. Ze zullen worden uitgebreid met soorten die ook Akkermansia en klassieke darmbacteriën in zich dragen. Het grote probleem is evenwel dat het toedienen van dit soort bacteriën zo nieuw is, dat er nog geen lange termijnstudies over de veiligheid beschikbaar zijn.”

Hoe hou je darmbacteriën divers en gelukkig?

Geef ze de juiste voeding

“Een van de krachtigste gamechangers voor je microbioom is je voeding. Verandering van spijs doet niet alleen eten, het doet ook andere bacteriën toehappen. “Bij wie een gezond menu plots inruilt voor eenzijdige voeding met veel vet en snelle suikers, merken we al na één week een omslag in de samenstelling van de darmbacteriën. Het aantal soorten daalt en heel wat gunstige types verdwijnen ten voordele van slechte ziektekiemen. Maar omgekeerd – bij wie van een ongezond voedingspatroon overstapt op een vezelrijk dieet – duurt het veel langer voor het microbioom zich herstelt omdat de goede bacteriën moeten terugkeren.”

We moeten divers eten en veel meer vezels: 30 gram per dag.
We moeten divers eten en veel meer vezels: 30 gram per dag.© FOTO’S ISTOCK

Vandaag eten we vooral voeding die ons lichaam rechtstreeks van de nodige nutriënten voorziet, maar dat is niet noodzakelijk wat onze bacteriën nodig hebben. “We zouden ons eetpatroon beter wat meer op onze darmbacteriën afstemmen”, vindt Van de Wiele. “Dat betekent divers eten en veel meer vezels: 30 gram per dag beveelt de Hoge Gezondheidsraad aan. Die zitten in groenten en fruit, bruin brood, zemelen, peulvruchten. Ook zwarte chocolade bevat stoffen die een gunstige invloed kunnen uitoefenen op je microbioom en je lichaam.” Heel wat groenten en fruit bevatten ook andere nuttige stoffen, zoals polyfenolen, fytosterolen, carotenoïden die zowel direct als indirect – via je darmbacteriën – je gezondheid bevorderen.

Naast vezels kan je ook prebiotica innemen. Die zijn vaak gebaseerd op de natuurlijke vezels die je in plantaardige voeding terugvindt. Prebiotica kunnen de gunstige darmbacteriën stimuleren.

Vermijd antibiotica & co

Heel wat medicatie haalt je microbioom uit evenwicht. Stoorzenders bij uitstek zijn antibiotica. “Deze massamoordenaar maakt geen onderscheid tussen goede en kwalijke bacteriën. Zo’n kaalslag in je dikke darm kan gevaarlijke gevolgen hebben. Bij een diarreeinfectie door de clostridium difficile-bacterie, verdwijnt na een antibioticabehandeling ook het merendeel van de goede bacteriën. Clostridium kan echter sporen vormen die hieraan resistent zijn. Na het uitroeien van de goede bacteriën, ontkiemen die sporen opnieuw en hebben ze meer dan ooit vrij spel om zich volop te vermenigvuldigen in je dikke darm. Dat leidt tot een vicieuze cirkel, die we vandaag wel kunnen doorbreken via een stoelgangtransplantatie. Door de massale inbreng van gunstige darmbacteriën van een donor, kunnen we de clostridium-bacterie namelijk wel de pas afsnijden.” Ook maagzuurremmers beïnvloeden je inwendige gasten. Een lagere maagzuurbarrière verhoogt immers de kans dat er meer ziekmakende bacteriën tot in je darmen kunnen doorsijpelen.

Blijf in beweging

Een andere bondgenoot voor je bacteriën is fysiek actief zijn. Recente studies tonen aan dat bewegen niet alleen zorgt voor een betere doorbloeding van je lichaam, maar dat het ook een positief effect heeft op je darmwand en je darmbacteriën. Het verbetert je darmtransit, doet ontstekingsreacties dalen en bevordert de aanmaak van feelgood-hormonen.

Van stoelgangtransplantatie tot bacterietherapie

Een volgende stap die eraan komt, is de bacterietherapie, als alternatief voor de stoelgangtransplantatie. “Stoelgangtransplantaties zijn zeker zinvol voor onder meer clostridium-infecties. Bij zo’n ingreep wordt aan het stoelgangstaal van een gezonde donor een anaërobe zoutoplossing toegevoegd om de bacteriën levend te houden. Die suspensie kan op twee manieren worden ingebracht: rectaal of via een buisje in de neus dat de bacteriën levend tot in de dunne darm loodst. Een andere mogelijkheid is het gebruik van een stoelgangpil, waarbij de bacteriën van de donor worden gevriesdroogd en in een speciale capsule worden gestopt die pas opent in de darm. Ook al worden donoren erg streng gescreend, we weten nooit 100% zeker wat er in het staal zit. De mogelijke aanwezigheid van virussen, ziekmakende bacteriën of voedselallergenen vormen een risico.”

Daarom speuren wetenschappers volop naar een ander soort bacterietherapie. Een pil met daarin een cocktail van goed gekende menselijke darmbacteriën, die zo een gunstige darmflora kunnen doen ontstaan. “Ik geloof veel meer in deze aanpak, die over een tiental jaar wellicht bacteriepillen zal opleveren voor tal van aandoeningen. Zo’n middel is perfect gekarakteriseerd, het kan worden getest op veiligheid en vooral, het is stabiel tijdens de productie en functionaliteit. Aan die laatste criteria voldoen stoelgangtransplantaties allerminst. De huidige wetgeving laat het echter niet toe om deze bacterieproducten al op de markt te brengen, in tegenstelling tot het experimentele gebruik van stoelgangtransplantaties.”

Je eigen zoo

Benieuwd naar een ander stukje van jezelf? Je kan vandaag al een stoelgangstaal laten analyseren en zo een overzicht krijgen van je belangrijkste bacterietypes. Verschillende bedrijven bieden die aan. Maar is het ook zinvol? “In de toekomst zal dat zeker nuttig worden, maar vandaag kan je op basis van iemands bacterieprofiel nog helemaal niet aangeven met welke specifieke voeding, medicatie of andere ingrepen we zijn microbioom zouden kunnen sturen. Nog even geduld dus.”

Partner Content