EHEC, een gevaarlijke vorm van de E. coli

De EHEC maakte reeds 18 dodelijke slachtoffers, voornamelijk in Duitsland. Waar gaat het precies om, wie loopt risico en wat kunnen we doen om besmetting te voorkomen?

Wat is E. coli?

E. coli (Escherichia coli) is het best gekend als een bacterie die als onschuldige darmbewoner in de darmen van ieder van ons en ook van alle andere warmbloedige dieren voorkomt. Deze bacterie richt daar geen schade aan, in tegendeel, door onze darmen te koloniseren zorgt E. coli ervoor dat andere, schadelijke bacteriën geen kans krijgen om zich te ontwikkelen. Bovendien is deze bacterie in onze darmen betrokken bij de aanmaak van diverse vitamines.

Wat is een (entero)pathogene E. coli?

Pathogeen betekent ziekmakend. In de meeste gevallen gaat het om maagdarmproblemen zoals misselijkheid, braken en al dan niet bloederige diarree.

Slechts een klein deel van de E. colistammen is in staat om mensen ziek te maken. De vorm die in Duitsland al meerdere dodelijke slachtoffers maakte, is er daar één van, maar ook de bekende reizigersdiarree wordt door een stam van E. coli veroorzaakt en zogenaamde ‘voedselvergiftigingen’ zoals bij mensen die op warme dagen americain eten die te lang uit de koelkast heeft gestaan of een groep mensen die ziek wordt na een barbecue, is vaak aan een E. colivariant toe te schrijven.

Wat is EHEC?

EHEC staat voor enterohemorragische E.coli, de vorm die vooral in Duitsland voorkomt (maar intussen ook in Nederland, Zweden, Denemarken, Zwitserland en Groot-Brittannië) en die zijn naam dankt aan het feit dat hij in de darm bloedingen veroorzaakt.

EHEC komt in normale omstandigheden voor in de darmen van runderen en andere dieren zoals schapen, geiten en herten. EHEC kan weken tot maanden overleven in de bodem of in water.
Een besmetting met een EHEC-bacterie is niet zo uitzonderlijk. EHEC is de derde meest voorkomende bacteriële darminfectie in België na Campylobacter en Salmonella. In België worden jaarlijks een 60-tal gevallen vastgesteld. Verschil met de besmetting nu in Duitsland is dat het ditmaal om een variant van de bacterie gaat die heel veel mensen ziek maakt en die de besmette slachtoffers bovendien erg ziek maakt.

Wat is STEC?

Sommige ziekmakende E. colibacteriën zijn bovendien in staat gifstoffen, zogenaamde toxinen, te produceren. De Shigatoxineproducerende E. colibacteriën bijvoorbeeld, die omschreven worden met de afkorting STEC, die de voorbije dagen ook wel eens in krantenartikels opdook omdat de EHEC-bacterie die in Duitsland is aangetroffen behoort tot deze STEC-bacteriën. Wanneer men het over STEC 0 104 of EHEC 0 104 heeft, gaat het dus over dezelfde variant.

Wat is HUS?

HUS is een afkorting van hemolytisch-uremisch syndroom, een medische term voor ernstige nierproblemen en nierbeschadiging. Er wordt geschat dat een kleine 10 procent van de mensen die met de EHEC-bacterie besmet zijn, het HUS ontwikkeld.

Bij besmette kinderen jonger dan 5 jaar kan dit percentage oplopen tot 15 procent. Uit studies blijkt dat gemiddeld 2 tot 9 procent van deze patiënten overlijdt (vooral in de acute fase), dat bij 25 procent van de overlevende patiënten chronische nierfunctiestoornissen optreden en 3 procent van de HUS-patiënten terminaal nierfalen ontwikkelt.

Wie loopt het meeste risico op een ernstige besmetting met E. coli?

Dat zijn vooral mensen met een verminderde weerstand. In de praktijk betekent dat: jonge kinderen, mensen boven de 60 jaar en mensen die omwille van andere ziekten een verminderde weerstand hebben.

Hoe kunt u besmet worden?

Via de voeding
Producten die met E.coli besmet kunnen zijn, zijn:
? rauw vlees zoals gehakt, filet américain, carpaccio...
? onvoldoende doorbakken hamburgers, worsten,...
? ongepasteuriseerde melk of kaas
? rauwe groenten zoals sla, komkommers, tomaten
? ongepasteuriseerd vruchtensap
? maaltijden die met onvoldoende zorg voor hygiëne bereid zijn, kunnen ook wel eens de oorzaak van E.coli-besmettingen.

Via andere wegen
Ook contact met dieren, met name runderen, schapen, geiten,... kunnen E.coli-besmettingen veroorzaken. Daarom is het belangrijk om uw handen grondig te wassen na contact met deze dieren, bijvoorbeeld na een bezoek aan een (kinder)boerderij.

Besmetting is eveneens mogelijk door te zwemmen in besmet oppervlaktewater.

Besmetting van mens op mens is mogelijk. De bacterie is aanwezig in de ontlasting van mensen die besmet zijn. Bij toiletgebruik kunnen de toiletbril, de spoelknop, de kraan, de deurknop en andere voorwerpen besmet raken. Door contact met deze voorwerpen kan de bacterie via de handen in de mond van andere mensen terechtkomen.

Hoe verloopt de ziekte?

Niet altijd treden ziekteverschijnselen op. Als er ziekteverschijnselen optreden, gebeurt dat meestal 3-4 dagen na de besmetting. De klachten duren gemiddeld 2-9 dagen en gaan bij de meeste gevallen van E. colibesmetting vanzelf over.

Diarree is het belangrijkste verschijnsel. De ernst van de klachten kan variëren van milde diarree tot diarree met heftige buikkrampen en soms, na 1 tot 2 dagen zelfs heftige bloedingen (hemorragie) in de darmen. Dat bloed komt via diarree naar buiten. De infectie kan bovendien gepaard gaan met braken, misselijkheid en buikkrampen. HUS kan zich ontwikkelen tot 14 dagen na de diarree.

Hoe kan de ziekte voorkomen worden?

Er bestaat geen vaccinatie tegen de ziekte en er zijn geen medicijnen om de ziekte te voorkomen. De mens bouwt ook geen immuniteit op tegen de ziekte. Iedereen kan de ziekte dus meermaals doormaken.

Preventie is echter wel mogelijk door onderstaande hygiënemaatregelen, die gelden voor de meeste maagdarminfecties, zorgvuldig toe te passen.

1. Was de handen in de volgende situaties:
? na gebruik van het toilet;
? na het verschonen van een kind;
? na contact met dieren;
? voor het bereiden van voedsel;
? voor het eten.

Was de handen tenminste 15 seconden met water en zeep en droog ze daarna goed af met een schone, drogehanddoek, een papieren handdoekje of keukenrol.

2. Hygiëne van het toilet
? Gebruik indien mogelijk een apart toilet indien iemand diarree heeft. Indien dit niet mogelijk is reinig dan het toilet na ieder gebruik.
? Werk bij het reinigen van het toilet van schoon naar minder schoon. Reinig eerst de deurklink, kraan, trekker of drukknop. Reinig daarna de toiletbril en toiletpot.
? Gebruik de schoonmaakdoekjes voor geen enkele andere klus. Was de schoonmaakdoekjes op 90 graden of gebruik wegwerpdoekjes.

3. Lichaamshygiëne
? Droog van boven naar beneden af. Zorg dat de handdoek die voor het onderlichaam gebruikt is daarna niet voor het bovenlichaam gebruikt wordt of gebruik aparte handdoeken voor onder en bovenlichaam. Voor washandjes geldt hetzelfde advies.
? Verschoon handdoeken en washandjes regelmatig, voor mensen die ziek zijn dagelijks.

4. Bereiden van voedsel
? Was eerst de handen;
? Gebruik proper materiaal: messen, schalen, kommen...;
? Was groenten die rauw worden gegeten grondig onder stromend water;
? Houd rauwe etenswaren steeds gescheiden van klaargemaakt voedsel;
? Was de snijplank en het mes waarmee rauw vlees gesneden is met heet water af en droog ze goed af. Leg geen etenswaren op de snijplank waarop rauw vlees heeft gelegen. Leg bij een barbecue nooit het gebakken vlees opnieuw op de borden of schalen waar het rauwe vlees heeft opgelegen;
? Was de handen na het aanraken van rauw vlees;
? Verhit het eten door en door;
? Drink op plekken die u niet kent alleen flessenwater uit gesloten flessen. Wees ook voorzichtig met het eten van een ijsje of het gebruik van ijsblokjes;
? Gebruik bij voorkeur een keukenrol, verschoon vaatdoekjes regelmatig;
? Verschoon regelmatig de handdoek in de keuken.

Is er een behandeling voor een E. coli-infectie?

Bij milde infecties is een behandeling meestal niet nodig. Extra drinken in de vorm van zoete dranken en dranken met zout (bouillon) is belangrijk. Hiervoor zijn zakjes bij de apotheek te koop (ORS).

Wat de gevallen in Duitsland betreft is gebleken dat behandeling met antibiotica geen effect heeft. De variant van de bacterie is zeer agressief en resistent tegen de meeste soorten antibiotica. Sterker nog: sommige soorten antibiotica kunnen het risico op verwikkelingen zoals HUS vergroten. Op dit moment worden daarom alleen de symptomen van de infectie behandeld: men probeert uitdroging door diarree te voorkomen door de vocht- en zouthuishouding in balans te houden.

Hetzelfde geldt voor de behandeling van HUS: behandeling van de nierinsufficiëntie, correctie van de water- en zouthuishouding en behandeling van de eventuele hypertensie.