Een slechte adem, het laatste taboe

De ochtendstond heeft soms een kwalijk geurtje in de mond. Een onschuldig fenomeen dat meestal vanzelf voorbijgaat. Wie echter voortdurend met een slechte adem kampt, pakt het probleem best zo snel mogelijk aan. Niets doen is geen optie.

Een slechte adem, wat is dat eigenlijk?

Een onwelriekende adem – ook mondgeur of halitose genoemd – bestaat uit vluchtige zwavelverbindingen en moleculen met soms veelzeggende namen als cadaverine en putrescine. “Vaak denkt men ten onrechte dat het fenomeen te wijten is aan een maagprobleem”, zegt professor Michel Brecx, diensthoofd parodontologie van het Brusselse universitaire ziekenhuis Saint-Luc. “In werkelijkheid vindt halitose in de overgrote meerderheid van de gevallen – ik heb het dan over ruim 95% – zijn oorsprong in de mondholte. Het zijn de bacteriën in de tandplak die de zwavelverbindingen aanmaken.”

Deze bacteriën woekeren bij gingivitis (tandvleesontsteking), bij parodontitis (ontsteking van de weefsels die de tanden ondersteunen, in het bijzonder het alveolaire bot) of bij niet-behandeld tandbederf. Om het zeer prozaïsch uit te drukken: de bacteriën voelen zich het lekkerst in een mond waar de tanden al jaren niet goed worden gepoetst of waar de tussentandruimte al jaren niet correct is gereinigd. “Let wel: dit betekent niet dat mensen met halitose hun tanden niet poetsen!”, voegt Michel Brecx er meteen aan toe. “Wel dat ze niet poetsen zoals het hoort of dat ze de ruimte tussen hun tanden niet correct reinigen.”

Halitose kan ook het gevolg zijn van een probleem in de keel-, neus- en oorzone, al komt dit veel minder vaak voor: de bacteriën woekeren dan bijvoorbeeld in de keel (bij chronische sinusitis) of in de amandelen. In echt anekdotische gevallen kan een slechte adem ook te wijten zijn aan een maagprobleem, aan radiotherapie in de buurt van de speekselklieren, aan diabetes of aan kanker in de mond.

Komt halitose frequent voor?

Absoluut! Halitose van voorbijgaande aard is zelfs een normaal fysiologisch fenomeen: enkel in sprookjes of Hollywoodfilms ontwaakt iedereen met een pepermuntfrisse adem! “Tijdens de nacht produceren we geen speeksel. Door dat tekort aan speeksel kunnen bacteriën zich ontwikkelen”, aldus Selena Toma, parodontoloog in Saint-Luc. “Zorgen hoef je je echter pas te maken als je adem ook na het ontwaken − versta na het ontbijt en na het tandenpoetsen − slecht blijft ruiken.”

Zelfs dan, zeg maar bij echte halitose, gaat het wellicht om een veel voorkomend probleem: “Al wie slecht zijn tanden poetst, krijgt vroeg of laat gingivitis. Tandvleesontsteking treft liefst 98 tot 99% van de wereldbevolking en niet minder dan 30% lijdt zelfs aan parodontitis!” Dat betekent niet dat 99% van de wereldbevolking problematische halitose heeft. Maar wie wél met het probleem kampt, kan zich alvast troosten met de wetenschap dat hij beslist niet de enige is!

Welke gewoonten werken halitose in de hand?

• Wijs niet langer met een beschuldigende vinger naar look en uien: hun impact op je adem is van tijdelijke aard. Geen enkel levensmiddel werkt halitose meer in de hand dan vlees! De onwelriekende verbindingen die door de bacteriën worden vrijgegeven, zijn vooral afkomstig van de afbraak van eiwitten. Vandaar dat grote vleeseters, zoals leeuwen en hyena’s, bekendstaan om hun weerzinwekkende, stinkende adem. Overigens werkt een voedingspatroon met zeer veel zuivel de ontwikkeling van gisten in de hand. En overmatige suikerconsumptie maakt de mondholte zuurder. Sommige streptokokken zijn daar dol op. Er gaat dus niets boven een evenwichtig voedingspatroon.
• Bij een proteïnedieet smelt de vetmassa om het lichaam van de nodige energie te voorzien. Daarbij komen afvalstoffen vrij in het lichaam (ketose) die worden uitgeademd. De adem gaat gegarandeerd slecht ruiken. Gelukkig is dat ook weer over zodra het dieet ten einde is.
• Wie te weinig of op onregelmatige basis eet of water drinkt, produceert minder speeksel. En laat speeksel nu net licht antibacterieel werken. Vandaar het advies om elk uur minstens één glas water te drinken en niet te veel tijd te laten verstrijken tussen de maaltijden: eet je zes uur aan één stuk helemaal niets, dan is de kans groot dat dit aan je adem te merken is.
• Sommige mondwaters bevatten alcohol, waardoor de adem op termijn opnieuw slecht kan gaan ruiken. Alcohol doodt de bacteriën, maar droogt de mond vervolgens uit, wat de ontwikkeling van micro-organismen in de hand werkt. Daardoor ruikt je adem uiteindelijk toch weer slecht. Je kiest beter voor een mondwater met acetaat of zinklactaat als actieve stof.

Is halitose een onschuldige aandoening?

Eigenlijk niet: een slechte adem wijst doorgaans op een al dan niet ernstige ontsteking van het tandvlees of het tandondersteunende weefsel. Op termijn kunnen de tanden zelfs uitvallen. Bovendien zijn gingivitis en parodontitis laaggradige chronische ontstekingen. Wetenschappelijke studies hebben bewezen dat die het risico op hart- en vaatziekten, op diabetes en op eventuele complicaties tijdens de zwangerschap doen toenemen. Reden te meer om halitose te behandelen en mensen met een slechte adem daar met de nodige tact op te wijzen.

Kan je een mondgeur hebben zonder het zelf te beseffen?

Uiteraard. Halitose is een pijnloze aandoening die beetje bij beetje evolueert. Een proces van jaren. “Heel vaak komen mensen bij ons terecht op aandringen van een derde”, licht Michel Brecx toe. “Zelf zijn ze zich niet bewust van het probleem, ze hebben geen pijn en nemen de geur niet meer waar: die ontwikkelt zich zo traag dat ze eraan gewend zijn, vooral omdat ze er voortdurend aan worden blootgesteld.”

Anderzijds bestaat er zoiets als halitofobie. Wie daaraan lijdt, is ervan overtuigd dat hij een slechte adem heeft, ook al is dat niet zo. “Halitofoben zien echt af want er is helemaal niets mis met hun adem. We hebben hier bijna te maken met een psychiatrisch ziektebeeld. Deze mensen doen er goed aan een parodontoloog te raadplegen omdat die met behulp van een toestel objectief kan aantonen dat hun adem helemaal niet slecht ruikt.”

Hoe wordt halitose behandeld?

mogelijke oorzaken én naar de factoren die het probleem eventueel verergeren, zoals bepaalde geneesmiddelen. Een onderzoek van de tanden en het parodontium bevestigt doorgaans dat de oorzaak in de mondholte ligt. Daarna volgt een organoleptische test: de parodontoloog vraagt de patiënt om in zijn richting te blazen en zet de mondgeur op basis van diverse criteria uit op een schaal van één tot vijf. Bij ernstige halitose kan de hoeveelheid zwavelverbindingen met behulp van een toestel objectief worden gemeten.

Alvorens tandsteen te verwijderen, legt de parodontoloog de patiënt uit wat hij moet doen om tandplak geen kans te geven: hoe poets je efficiënt je tanden, hoe gebruik je borsteltjes voor de tussentandruimte en medische tandenstokers, hoe poets je je tong en hoe detecteer je tijdens het tandenpoetsen zelf tandvleesontsteking. Een simplistische aanpak? Verre van, klinkt het bij tandartsen. “Dit is echt de basis van de behandeling: de patiënt heeft zijn genezing grotendeels zelf in handen. Als we meteen tandsteen verwijderen, denkt de patiënt dat de situatie verbetert door onze interventie, terwijl halitose, op enkele specifieke gevallen na, wel degelijk verdwijnt door elke dag doeltreffend te poetsen!”

Over het algemeen is de prognose dan ook zeer goed: na enkele weken is de halitose verdwenen of zeer sterk afgenomen. Het tandvlees en het parodontium zijn een pak gezonder. En het zelfvertrouwen van de patiënt heeft een boost gekregen.