Echt in de huid van een 90-plusser

Wat als .... je echt zou kunnen voelen hoe het leven is wanneer je hoogbejaard bent of met fysieke beperkingen kampt? Wij lieten ons voor een half uur in een ouderdomssimulatiepak hijsen dat ons in twee minuten 40 jaar in de tijd vooruit katapulteerde.

Deze oudersomssimulatiepakken die er wat science fictionachtig uitzien, worden sinds enige tijd ingezet in opleidingen voor verpleegkundigen en andere zorgverleners. “Deze vorm van simulatie-onderwijs laat toekomstige verpleegkundigen aan de lijve ondervinden waarom mensen trager, onhandiger of anders reageren. Door studenten zo’n belevingservaring te geven, merken we dat er niet alleen meer begrip en minder ergernis of ongeduld ontstaat, maar dat zij ook gerichter naar mogelijke oplossingen kunnen zoeken. Het grootste leereffect is er niet tijdens maar na afloop van de sessie in het pak, wanneer de studenten zichzelf bezig zien in de opnames die we maken. Ze staan er versteld van hoe snel sommigen beginnen te betuttelen of geen oogcontact meer maken, omdat die ander te traag reageert”, legt Kathy Pletinckx, docent verpleegkunde (KULeuven, Odisee) uit.

Ook de Franse groep Domitys, die in ons land twee serviceresidenties opende, liet zijn werknemers in het belevingscentrum van hogeschool Odisee al een training volgen met het ouderdomssimulatiepak. “Toen we nadien onszelf terugzagen, bleek dat toch een eye-opener”, beaamt directeur Jo Dhaene. “Onbewust en onbedoeld verandert de communicatie van mensen rondom iemand met beperkingen. Automatisch gingen ze minder met die persoon en meer over die persoon spreken, waardoor die natuurlijk geïsoleerd raakt en zich minder betrokken voelt. Het zijn zaken waar we in de ouderenzorg heel erg attent moeten op zijn, en die je al met kleine gedragsaanpassingen kan aanpakken. Zoals even gaan zitten, zodat je steeds op dezelfde ooghoogte praat. Anders moet die andere steeds omhoog kijken, wat met pijnlijke nekgewrichten nogal wringt. Of grotere tassen voor koffie en thee gebruiken, waardoor mensen met grijpproblemen of tremor die makkelijker kunnen vullen. “

Metamorfose

Mijn metamorfose in de tijd start met het aanbrengen van een soort ruiterharnas over buik en rug. Het weegt zo’n 30 kilo maar voelt dubbel zo zwaar. De druk van het gewicht maakt dat simpele routines zoals me omdraaien of voorover buigen al knap lastig worden. Automatisch blijf ik gewoon zitten. Vervolgens krijg ik een soort overschoenen omgegespt. De zool ervan blijkt hobbelig, wat me bij het stappen een onstabiele tred geeft. Ook mijn nek, ellebogen en polsen worden verzwaard, belemmerd en ingesnoerd, en ik krijg handschoenen die het voelen en tasten belemmeren.

Via een koptelefoon word ik ook nog gehoorgestoord gemaakt. Geluiden neem ik nog waar, maar ze klinken dof en van ver af, en hoge tonen lijken niet meer aanwezig. Als kers op de taart tenslotte zet Kathy Pletinckx mij een bril op die het zicht – of beter het gebrek eraan – nabootst van iemand met ernstige diabetische retinopathie.

Eenzaam

Met een staphulp tracht ik mij uit de zetel te hijsen terwijl mijn lichaam me naar beneden trekt. Even verderop zit acteur Ludo Hoogmartens in quasi dezelfde uitrusting. Hij test het pak al sinds vanochtend uit en lijkt afgepeigerd. “Als je me vraagt hoe het voelt om uren in zo’n pak door te brengen, kan ik dat in één woord omschrijven: ongelofelijk eenzaam. Zo voel ik mij echt. Het is alsof ik in een bubbel leef. Ik hoor amper, waardoor ik gesprekken niet kan volgen en afhaak om te communiceren. Door mijn tunnelzichtbril moet ik kijken door een piepklein gaatje. Op die paar uren heb ik al gemerkt dat mensen me beginnen over het hoofd te zien en dat ik ook zelf minder contact zoek, omdat het zo lastig.”

Flou

Ook met mijn bril is het voortdurend zoeken naar manieren om de omgeving waar te nemen. Alles lijkt verborgen te zitten achter een soort flou waardoor ik stapje voor stapje verder schuifel. Ik hoor geluiden, maar veel gesprekken ontgaan mij al. Alleen wanneer mijn begeleidster mij rechtstreeks toespreekt en in de ogen kijkt, begrijp ik de boodschap.

De eerste trappen op, voel ik mij als een skiër met knellende skilaarzen die je enkels vastschroeven. Normaal neem ik trappen half rennend, nu voelt elke tree loodzwaar en tast ik zelfs angstvallig naar de leuning voor steun. In het restaurant – gaan zitten kost me een halve minuut – krijg ik als opdracht een appel te schillen met een mesje dat ik verderop uit een mandje moet weten te halen. Alleen al voor die simpele grijpbeweging heb ik beide handen nodig, doordat de handschoenen mij elke grip ontnemen. Verder dan wat sneetjes hakken in het fruit , raak ik niet. En ik voel me al moe. En vooral moedeloos. Is het de zwaarte die in de vorm van dat harnas en de andere gewichten constant op me drukt? Of de visuele beperking of dat gebrek aan geluid?

In het echte leven duiken dergelijke fysieke beperkingen niet ineens op, maar verloopt die evolutie geleidelijker waardoor je je ook kan aanpassen. Toch is de confrontatie van wat leven met dergelijke beperkingen inhoudt , behoorlijk hard. “Klopt”, zegt Mieke Van Raemdonck, zorgcoördinator bij Domitys. “Plots ervaar je hoe vermoeiend het gewone dagelijkse leven met zijn vele kleine routines wordt. Zaken waar wij niet bij stil staan zoals een appel schillen of op bed gaan liggen, veranderen voor sommigen in een megaklus, die tijd en moeite vraagt. Dit pak is eigenlijk een prima manier om iedereen meer begrip en inzicht voor anderen bij te brengen.”