© GETTY IMAGES

Doodmoe, maar hoe komt dat?

Sta je vaak futloos op, sleep je je door de dag en raken je to-dolijstjes nooit afgewerkt, maar heb je geen idee hoe dat komt? Door je valkuilen op te sporen, kan je die vermoeidheid counteren.

Maar liefst zeven op de tien volwassenen kampen met abnormale vermoeidheid, stelt Jef Geys, sportkinesitherapeut en auteur van Rusten is het nieuwe sporten, vast. En hij kan het weten: hij testte ruim 8.000 mensen op hun fitheid. “Vermoeidheid is normaal wanneer je iets doet wat je lichaam niet gewend is, zoals ineens 15 km wandelen of joggen. Er is sprake van abnormale vermoeidheid wanneer je doodop bent na een gewone werkdag of niet uitgerust opstaat na voldoende nachtrust. Lang niet iedereen heeft in de gaten dat hij of zij abnormaal moe is, omdat er vaak een soort van gewenning optreedt, waarbij het lichaam zich een tijdlang kan aanpassen. Je gaat dat vermoeide gevoel beschouwen als iets dat erbij hoort en je blijft doorgaan in plaats van te rusten.”

Het verwerken van de vele digitale en andere dagelijkse impulsen vreet energie.

Vermoeidheid kan zich manifesteren onder een viertal vormen, met uiteenlopende signalen. “Hormonale, metabole, fysieke en mentale vermoeidheid kunnen zowel apart als samen voorkomen. Het is belangrijk om uit te zoeken welke vorm bij jou dominant is, om daar de juiste aanpak op af te stemmen. Wie dan in het wilde weg verwoed begint te sporten, zal misschien tijdelijk een effect voelen door de opstoot van adrenaline, maar put op lange termijn zijn vermoeide lichaam alleen verder uit. Het komt erop aan om je biologische kost – de moeite die het jou kost om een inspanning te doen en daarvan te herstellen – naar beneden te halen. Maar om sterker te kunnen worden en je belastbaarheid te verhogen, moet je eerst uitgerust zijn.”

Doodmoe, maar hoe komt dat?
© GETTY IMAGES

Welke signalen ervaar je?

“Heb je vaak last van keelpijn, gebrek aan initiatief en soms duizeligheid, dan kan dat wijzen op hormonale vermoeidheid. Typisch daarbij is dat je ’s morgens last hebt van och-tendsufheid maar tegen 22 uur vaak je tweede adem vindt en in gang schiet. Zit je vooral mentaal in het slop, dan zie je vaker vergeetachtigheid, concentratieproblemen of overgevoeligheid aan prikkels opduiken. Je bent ook sneller geïrriteerd tegenover je omgeving. Beland je fysiek in het rood, dan kan je moeite ondervinden om je emoties te bedwingen, of je raakt ondanks een gevoel van uitputting moeilijk in slaap terwijl je vaak al om vier of vijf uur wakker wordt. Heb je last van metabole vermoeidheid dan heb te weinig energie in de tank doordat je onvoldoende of slecht eet of teveel vraagt van je lichaam. Met opstaan heb je dan geen moeite, wel met gewone fysieke inspanningen bij gebrek aan kracht. Elke vorm van vermoeidheid moet je op vier domeinen tegelijk aanpakken: via je slaap, je voeding, functionele training en je mentale welzijn, telkens aangepast aan je eigen situatie”, legt Jef Geys uit.

Waar zitten de energievreters?

Stress. Stress kan veel oorzaken hebben. Je kan problemen hebben op het werk of relatieperikelen, maar een vermoeid lichaam kan ook een stevige fysieke inspanning als stressvol ervaren.

Bij stress maakt je lichaam adrenaline aan, wat je hartslag en ademhaling verhoogt en je in een vecht-of-vlucht-modus brengt om gevaar te trotseren. Nadien produceer je cortisol waardoor je een langere periode stress kan weerstaan, maar dit heeft als nadeel dat het ook je immuunsysteem onderdrukt en je slaap-en-waakritme en je spijsvertering verstoord raken.

“Er ontstaat een probleem wanneer je lichaam niet meer in staat is om na zo’n stress-piek te herstellen van die vermoeidheid en terug te keren naar het oude niveau. Je blijft continu in stressmodus hangen en je hormonenhuishouding raakt ontregeld”, verduidelijkt Jef Geys. “Een hoog gehalte aan stresshormonen maskeert bovendien het gevoel van uitputting, zodat je op dreef blijft en je uit je reserves put. Op termijn raken ook je bijnieren en je schildklier die voor die hormonenproductie instaan, overwerkt en zal je lichaam er de stekker uittrekken. Het lastige aan bijnieruitputting is dat dit moeilijk meetbaar is via één enkele bloedanalyse omdat je cortisolpeil schommelt in de loop van de dag. Het komt er dus op aan om zelf alert te zijn voor de signalen van je lichaam voor hormonale vermoeidheid”, legt Jef Geys uit.

“Hormonale vermoeidheid kan je onder meer aanpakken door op regelmatige tijdstippen te eten: ontbijten voor 10 uur, lunchen tussen 11.30 en 12.30 uur, een avondmaal voor 19 uur. Je gaat best voor 22 uur slapen, want anders moeten je bijnieren opnieuw aan het werk om energie te leveren. En qua beweging kies je best voor hersteltraining: korte rustige activiteiten gespreid over de dag zoals trappenlopen, wandelen, traag fietsen, zwemmen.”

Te weinig, te veel of een onderbroken slaap. Het ideale aantal uren slaap dat elkeen nodig heeft is individueel verschillend, maar gemiddeld ligt dat tussen zeven en negen uur per nacht. Slaap je chronisch te weinig, dan maak je meer stresshormonen aan. Op korte termijn verhoogt je slaaptekort ook de kans op een verkoudheid.

Je slaap verloopt in cyclussen. Idealiter ontwaak je aan het einde van zo’n cyclus. Blijf je toch nog verder snoezen, dan kan je lichaam een nieuwe slaapcyclus opstarten, die het niet meer afmaakt, waardoor je suf ontwaakt.

Een onderbroken nachtrust wijst er vaak op dat je de dag voordien te diep bent gegaan. “Je ontwaakt doordat er nog te veel adrenaline in je lichaam is”, verduidelijkt Jef Geys.

Ook het verschil in slaapritme tussen de weekdagen en het weekend kan tot een soort sociale jetlag leiden, waardoor je je bij het begin van elke nieuwe week moe voelt omdat je je slaapritme weer moet aanpassen. Hoe meer je vasthoudt aan een vast slaappatroon, hoe minder energieverlies.

Foute overtuigingen, energierovende mensen. Perfectionisme, pieker-gedrag, faalangst, het negeren van verdriet,.... Dit soort overtuigingen en gedachten kunnen tonnen energie laten weglekken waardoor je mentaal doodop raakt. Sommigen vergelijken het met een auto die rijdt met de handrem op: je slaagt er nooit in voluit te gaan en je verspilt nodeloos veel energie.

Ook klagende en zwartkijkende medemensen kunnen je met hun geklaag leegzuigen. Durf daar komaf mee te maken en omring je met positief ingestelde mensen.

Prikkels van overal. De samenleving is vandaag drukker dan ooit. We zijn de klok rond bereikbaar via alle mogelijke digitale en andere kanalen, we trotseren files en geluidshinder, lichtvervuiling... Het verwerken van al die impulsen de hele dag door vergt veel van jezelf. Onbereikbaar mogen zijn, bewust de natuur opzoeken of stiltemomenten inlassen kunnen helpen ontladen.

Wanneer stap je best naar de dokter?

Slaap je voldoende, eet en beweeg je op een gezonde manier en blijf je je toch aanhoudend futloos voelen, raadpleeg dan je arts. Die kan via een klinisch onderzoek en een bloedanalyse nagaan of er medische oorzaken in het spel zijn, zoals een infectie, bloedarmoede, diabetes, vitamine D- of ijzertekort.

Rusten is het nieuwe sporten — Jef Geys — Lannoo – € 24,99 – isbn 9789401426343

Saartje Vandendriessche
Saartje Vandendriessche© BELGAIMAGE

Saartje Vandendriessche Van continu moe naar altijd energie

“Mijn vermoeidheid is er stilaan ingeslopen, als een ongenode gast die ik na een poos continu met me meesleepte. Ik dacht dat ik voldoende sliep, sportte en gezond at, maar toch sufte ik de dag door. Ik heb me een hele tijd aangepast aan die vermoeidheid en mijn sociaal leven op een lager pitje gedraaid in de hoop dat het zou overgaan. Toen ook mijn geheugen begon te haperen, maakte ik me zorgen. Mijn bloedanalyse gaf echter aan dat ik zo fit als een veulen was, terwijl ik mij eerder een afgepeigerde knol voelde. Toen heb ik beslist om er mij niet bij neer te leggen en ben ik gaan zoeken naar manieren om mijn levensenergie terug te winnen. Ik ben eruit geraakt door het geheel aan te pakken: via voeding, slaap, beweging en mentale gezondheid. Voeding is persoonlijk. Door over te schakelen op macrobiotische voeding boekte ik al snel resultaat. Dat maakte ook een einde aan mijn gezwollen buik na elke maaltijd. Koolhydraten eet ik nog alleen ’s avonds omdat die je moe maken. Ook mijn slaap ben ik effectief gaan meten, waardoor ik ontdekte dat ik minder uren onder zeil was dan gedacht. Nu heb ik een slaapritueel, ga ik elke dag rond hetzelfde tijdstip naar bed en ontwaak ik vroeger. Opstaan rond 6 uur is een pure energiebooster, net als na een powernap tussendoor. Lopen en fietsen ben ik altijd blijven doen. Het probleem was vaak de regelmaat Nu plan ik elke week bewust sportmomenten in. Een echte eyeopener vond ik het gunstige effect van krachttraining en van koude training. Maar een van mijn grootste energielekken bleken de beperkende gedachten – ik ben niet goed genoeg – die niet klopten, maar waarover ik bleef piekeren. Iets waar velen mee worstelen. Via allerlei technieken heb ik die leren herkennen en blokkeren.”

Meer lezen op www.plusmagazine.be/zoektochtnaarenergie

Altijd energie — Saartje Vandendriessche — Borgerhoff & Lamberigts – € 22,95 – isbn 9789089317223

Partner Content