De ziekenhuizen worden menselijker
Ziekenhuizen nemen steeds meer initiatieven die voor menselijke warmte zorgen. Van de kleur van de muren via de maaltijden tot de infobalie. Alles wordt herdacht met één doel voor ogen: het welzijn van de patiënt.
Inhoud:
- Architectuur: aan alles is gedacht
- De maaltijden: steeds belangrijker
- Een globale, systematische consultatie
- Brochures, folders, een website,...
- Opvanghuizen voor de familie
- Onthaal van broers en zusjes
- Klachtenbemiddeling
- Veilig voor agressie
De cliniclowns, die de kleine patiëntjes op de pedriatrie opnieuw doen glimlachen, kennen we al lang. En de vele vrijwilligers die zich inzetten om patiënten naar een consultatie te begeleiden of hen met een rolstoel door de gangen te rijden natuurlijk ook. Maar tegenwoordig zijn er zoveel nieuwe initiatieven om van het ziekenhuis een warmere, menselijke plek te maken.
Architectuur: aan alles is gedacht
Op het eerste gezicht lijkt het gewoon een kamer zonder veel franjes. Maar niets in het concept van een ziekenhuiskamer is nu nog aan het toeval overgelaten: de keuze van de materialen, de kleur van de muren, de verlichting... Het valt niet op, maar zelfs over het geringste detail is ernstig nagedacht!
Een mooi voorbeeld is de pasgerenoveerde afdeling Intensieve Zorgen van het Brusselse Saint-Lucziekenhuis die in mei jongstleden ingehuldigd werd. “We hadden twee problemen: een tekort aan bedden en te weinig plaats”, vertelt Françoise Colleye, beheersassistente van de dienst. “Sinds 1976 was de architectuur niet meer aangepast en dat merkte je aan alles. Vanzelfsprekend was het welzijn van de patiënt onze belangrijkste zorg. Zo hebben we geprobeerd de sfeer van angst die toch altijd samenhangt met de aanwezigheid van zoveel medische apparaten, te beperken. We vertrokken daarbij van studies naar de belangrijkste klachten van patiënten op intensieve zorgen. We stelden vast dat de mensen vooral klaagden over twee zaken: ze konden niet voldoende slapen (door het lawaai, alarm, licht...) en ze ervaarden ook een gebrek aan intimiteit. Het resultaat is een afge-sloten kamer die zoveel mogelijk geluid- en lichthinder weert en die een betere hygiëne en intimiteit garandeert.”
De details zijn overal: in de materialen die zo weinig mogelijk stof vasthouden, de meubels, de warme kleuren aan de muur...
“We hebben ook veel geïnvesteerd in de verlichting omdat we meer aandacht wilden hebben voor het dag-nachtritme: ’s ochtends gaat het licht langzaam aan, op de middag is het op zijn sterkst en naar de avond toe wordt het opnieuw zachter. De patiënt behoudt op die manier een notie van tijd. Deze verlichting is overigens ook aangepast per kamer, volgens de pathologie van de patiënt, en wordt gestuurd door een computer. Een andere verbetering is de installatie van kleine spotjes in de muren voor ’s nachts: zo kunnen de verpleegsters de kamer binnengaan om bijvoorbeeld een infuus of de monitoring te controleren, zonder de neonlichten aan te moeten steken en de patiënt te wekken.”
Verder is er ook een muzikale programmering waarvan de patiënt gebruik kan maken. “Er zijn acht ver-schillende programma’s die volgens Skandinavische studies de angst en de pijn helpen verlichten. De muziek isoleert de patiënt ook beter van de vele geluiden die er nu eenmaal zijn op een dienst Intensieve zorgen.”
Tenslotte zijn ook de ontvangstlokalen heringericht. “Het zijn kleine gespreksruimten geworden, met een comfortabel meubilair, waar de familie rustig kan blijven wachten op nieuws van de patiënt of even kan blijven praten na een overlijden.”
De maaltijden: steeds belangrijker
De traditionele ziekenhuismaaltijden waren niet bepaald van die aard dat ze het moreel van de patiënt opkrikten! Maar ook op dit vlak zien diverse nieuwe initiatieven het daglicht. “De maaltijd moet een aangenaam moment zijn”, onderstreept Manuel Merodio, algemeen directeur van het Universitaire Ziekenhuis van Luik, waar het roer onlangs volledig werd omgegooid. “Het is een zware extra uitgavenpost voor het ziekenhuis, maar het resultaat loont de moeite. De maaltijden zijn gevarieerder en van een betere kwaliteit. Een team van diëtistes bekijkt ze niet alleen in functie van de ziekte van de patiënt, maar houdt ook zoveel mogelijk rekening met zijn individuele wensen.”
Nieuw is dat idee overigens niet. In een groot aantal ziekenhuizen kan de patiënt al sedert jaren zijn menu aanpassen aan zijn filosofische overtuiging – hij kan bijvoorbeeld koosjer of halal eten, tenminste indien zijn ziekte dat toelaat. In het Ambroise Paréziekenhuis in Bergen krijgen de patiënten al drie jaar lang mediterrane gerechten voorgeschoteld, met veel groenten en fruit, volle granen en alles bereid in olijfolie. De reden is eenvoudig: omdat zij het dichtst aanleunen bij een volwaardige, evenwichtige voeding. Ze vormen hét rolmodel, zowel bij cardiovasculaire pathologieën als voor diabetici en kankerpatiënten. Door deze keuze van de directie geeft het ziekenhuis 30% meer uit aan de maaltijden maar de gezondheid die het de patiënten in ruil geeft, is uiteraard niet in cijfers te vatten.
Een globale, systematische consultatie
Zijn ze van nature weinig diplomatisch, de dokters? Is het omdat ze te veel werk hebben? Of vinden ze de communicatie met de patiënt maar bijkomstig? Pleiten we hier toch voor een beetje wederzijds begrip. Het is zeker niet makkelijk om bepaalde diagnoses of negatieve onderzoeksresultaten over te brengen op een patiënt. Anderzijds is het voor de patiënt ook niet makkelijk om deze informatie te verwerken. In het ziekenhuis van Moeskroen heeft Dr. Franck Cornelis, hoofd van de dienst oncologie en hematologie, zich over dit probleem gebogen. “Onze belangrijkste zorg was de begeleiding van een patiënt en zijn familie te verbeteren tussen het moment dat de diagnose (in ons geval kanker) wordt gesteld en het in gang zetten van de behandeling”, legt hij uit. “Dankzij wat wij de globale, systematische consultatie noemen wordt elke patiënt en zijn familie geïnformeerd door de arts, een verpleegkundige, een psycholoog én een diëtiste. Die aanpak leverde ons trouwens in 2006 de Gert Noëlprijs op van de Koning Boudewijnstichting omdat de patiënt beter wordt geïnformeerd, makkelijker de diagnose kan verwerken en op een meer serene manier de behandeling zal ondergaan. We willen deze visie in de toekomst ook op onze andere diensten toepassen. Het is een investering in tijd van elke verzorger en een financieel nadeel voor het ziekenhuis, maar voor de patiënt is het een gouden zaak.”
Brochures, folders, een website,...
De meeste ziekenhuizen besteden ook steeds meer aandacht aan de religieuze en filosofische overtuiging van hun patiënten, door hen een zo breed mogelijke spirituele waaier aan te bieden. Katholiek, protestant, anglicaans, orthodox, moslim, joods, vrijzinnig. Zoveel mogelijk geloofsovertuigingen moeten in het ziekenhuis een aanspreekpunt kunnen vinden en dat niet alleen tijdens het kortstondige moment van een crisis of bij een overlijden.
Vaak maakt deze betrachting deel uit van het algemene communicatiebeleid van het ziekenhuis, dat de laatste jaren eveneens sterk is uitgebreid. Brochures, magazines, folders, een website... alle middelen zijn goed om de patiënt de nodige medische en praktische informatie te bezorgen. Zowel de diverse ziekten als de werking van het ziekenhuis kunnen hierin aan bod komen. Zo is meestal aan de onthaalbalie een algemene brochure beschikbaar, bestemd voor patiënten én bezoekers. Daarin staan cijfers, informatie over het ziekenhuis, het medische organigram, enz. Daarnaast is er ook een specifieke brochure voor wie wordt opgenomen. Het doel hiervan is zoveel mogelijk praktische inlichtingen te verstrekken én de sfeer van geheimzinnigheid die nog al te vaak rond een ziekenhuisopname hangt, weg te werken. Verder beschikken de meeste instellingen over een aantal specifieke brochures, aangepast aan de verschillende afdelingen. Bijvoorbeeld een brochure over zwanger-schap en bevalling. Vaak komt daar nog een magazine bij, dat enkele keren per jaar wordt gepubliceerd. Het Universitaire Ziekenhuis in Antwerpen bijvoorbeeld heeft een magazine op 25 000 exemplaren, dat vier keer per jaar ver-schijnt. “Elk nummer geeft onder andere een wat duidelijker beeld van een bepaalde medische discipline (dan vertelt bijvoorbeeld een anesthesist over zijn werk) en een gezondheidsdossier (over oogaandoeningen, nierafwijkingen...)”, legt Tom Meulenbergs, pr van het ziekenhuis, uit.
En dan zijn er natuurlijk nog de websites die een steeds belangrijkere rol vervullen in de communicatie. Al zijn ze niet allemaal van hetzelfde niveau, veel sites zijn zeer toegankelijk, geven een massa praktische informatie – niet zelden in vier talen – en zijn makkelijk te raadplegen. Soms kan dat zelfs vanuit het ziekbed! In Saint-Luc werden bij elk van de 56 bedden op de afdeling Cardiologie en Intestinale chirurgie multimediaterminals geplaatst. Via deze schermen krijgt de patiënt toegang tot de televisie en het internet en hij kan naar de radio luisteren en medische informatie oproepen. Deze dienst – waarvoor extra moet betaald worden – kwam er naar aanleiding van een tevredenheidsonderzoek. Het is de bedoeling dat deze toepassing in de toekomst in het hele ziekenhuis wordt ingevoerd.
Opvanghuizen voor de familie
De opvang van familieleden die in de buurt van een gehospitaliseerde patiënt willen blijven, is een ander probleem waarvoor sedert het begin van de jaren tachtig creatieve oplossingen werden gevonden. België telt momenteel zeven opvanghuizen – o. m. in Antwerpen en Leuven – waar mensen kunnen verblijven tegen een lage prijs en in de nabijheid van het ziekenhuis. Voor het familielid vormt dit een valabel alternatief voor het tijd- en geld-rovende heen en weer pendelen tussen thuis en het ziekenhuis. Voor de patiënt is het belangrijk dat hij zich gesteund voelt door familie, voor de zorgverleners dat ze weten dat er altijd iemand in de buurt is bij eventuele problemen. Wanneer bijvoorbeeld een patiënt bepaalde zorgen weigert, als hij bijvoorbeeld weigert te worden gevoed, kan de familie tussenkomen en een handje helpen.
Deze huizen draaien dankzij vrijwilligers. Een belangrijke regel is dan ook dat de gasten meehelpen in de huishoudelijke taken. Dit is trouwens ook voor hen positief, zo verliezen ze de voeling met de dagelijkse realiteit niet, zelfs niet als het verblijf maanden duurt.
Onthaal van broers en zusjes
In het UZ in Gent werd in februari 2006 een onthaaldienst voor broers en zussen van de gehospitaliseerde kinderen opgericht. “De broers en zusjes mogen vaak niet lang in de kamer van het zieke kind blijven om het niet te vermoeien of om het risico op besmetting te beperken”, vertelt An Morez, de verantwoordelijke van de dienst. “Maar anderzijds is het nodig dat zij hun zieke broertje of zusje af en toe zien. Dankzij onze dienst kunnen ze even op de kamer van de zieke, om daarna opnieuw te komen spelen terwijl de ouders op de kamer van het zieke kind blijven. Indien de toestand van het zieke kind het toelaat, kan het samen met broertjes of zusjes deelnemen aan de creatieve ateliers. De dienst ziet eruit als een gewone huiskamer, met levendige kleuren en het comfort van thuis. Er liggen spelletjes, er kan naar muziek worden geluisterd, geschilderd... En als een kind met vragen zit, of zich zorgen maakt over het zieke zusje of broertje en er niet met zijn ouders durft over te praten, kan het altijd terecht bij de opvoeders die hier aanwezig zijn.”
De patiëntjes kunnen ook les krijgen tijdens de hospitalisatieperiode en de revalidatie. Verschillende verenigingen organiseren dit. “Het doel is dat het kind zo weinig mogelijk achterop raakt op school”, legt Guy Franck, vice-president van de vzw School aan Huis en in ’t Ziekenhuis, uit. “De vzw krijgt heel wat giften en er zijn niet minder dan 400 leerkrachten die zich vrijwillig inzetten. Daar zijn zowel mensen bij die momenteel nog actief zijn in het beroepsleven als gepensioneerden.”
Klachtenbemiddeling
Sinds de wet betreffende de rechten van de patiënt in voege is getreden (in 2002) is elk Belgisch ziekenhuis verplicht een dienst voor klachtenbemiddeling te hebben. “Meestal gaat het dan om praktische problemen”, zegt ombudsvrouw Liesbeth Flo van het Sint-Jansziekenhuis in Wervik. “Bijvoorbeeld dat het ’s zomers te warm is in de kamers. Zelden horen we klachten over de medische verzorging. Maar hoe dan ook, komt de klacht altijd bij de directie terecht zodat er het nodige gevolg kan aan gegeven worden. Het gebeurt ook wel eens dat de verpleegkundigen een probleem voorleggen nadat patiënten of hun familie iets hebben gesignaleerd. Problemen die telkens opnieuw opduiken zijn voor ons een belangrijke bron van informatie. Dan weten we tenminste waar we veranderingen moeten doorvoeren. We blijven voortdurend op de hoogte van wat er fout loopt.”
Veilig voor agressie
De veiligheid in het ziekenhuis is een ander aspect dat steeds nadrukkelijker de aandacht opeist. Ongeduldige familieleden die wachten op een resultaat, een zenuwachtige patiënt, de soms lange wachttijden bij de consultaties... Het is niet uitzonderlijk dat de uren- of dagenlange spanning fysieke of verbale agressie uitlokt.
“Zowel voor het welzijn van de patiënten als voor het verzorgend personeel is het beter dat zo’n zaken niet door het personeel zelf moeten worden opgelost”, meent Gregory Schwandter, communicatieverantwoordelijke van het Brusselse Sint-Pietersziekenhuis. “Hier hebben we er een veiligheidsdienst voor ingeschakeld. Zo hoeft het medische personeel zich niets aan te trekken van dergelijke problemen en kunnen ze zich voluit concentreren op hun eigenlijke werk: de mensen helpen te genezen. De veiligheidsagenten zijn opgeleid om problemen te analyseren en de nodige maatregelen te nemen.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier