De menopauze, voor altijd?

‘Het is de menopauze, dat gaat wel weer over!’, hoor je vaak. Maar anders dan gedacht, is de menopauze geen kwestie van enkele maanden, wel een totaal nieuwe levensfase, voor de rest van je leven.

Volgens een recente enquête van de Belgian Menopause Society (BMS) hebben vier op de vijf Belgische vrouwen last van lichamelijke en psychische symptomen die verband houden met de menopauze. 41% klaagt over een negatieve lichamelijke impact, 38% over nefaste gevolgen voor hun uiterlijk. Oververmoeidheid, spier- en/of gewrichtspijn, prikkelbaarheid, opvliegers, nachtelijk zweten, slapeloosheid: de symptomen zijn divers en soms behoorlijk hinderlijk. Al is de ene vrouw de andere niet. Sommige vrouwen hebben nergens last van, terwijl andere vrouwen verschillende symptomen tegelijk hebben... en dat voor de rest van hun leven. Waar die verschillen vandaan komen, is tot op heden niet erg duidelijk. Wat wel vaststaat is dat overgewicht, roken en overmatig alcoholgebruik deze ongewenste verschijnselen kunnen verergeren. Al moet gezegd dat het merendeel van de vrouwen met klachten geen van deze risicofactoren vertoont.

Zeven jaar opvliegers

Volgens dezelfde studie denkt 61% van de vrouwen dat de menopauze van voorbijgaande aard is: 44% is er van overtuigd dat de menopauze slechts drie tot vijf jaar duurt, 17% denkt zelfs dat deze levensfase al na één of twee jaar achter de rug is. Helaas, niets is minder waar. De menopauze – die begint wanneer de eierstokken stilvallen – is geen overgangsperiode, maar een onomkeerbaar proces. Met een levensverwachting van 83 jaar, duurt de menopauze bij Belgische vrouwen dus gemiddeld een derde van hun leven! “Symptomen als opvliegers, stemmingsstoornissen en nachtelijk zweten komen vooral in het begin van de menopauze voor en nemen mettertijd meestal af”, weet dr. Serge Rozenberg (gynaecoloog, Sint-Pietersziekenhuis Brussel en lid van de BMS).

Een recente Amerikaanse studie, die in 2015 in het vakblad Jama Internal Medicine verscheen, toont echter aan dat deze klachten in werkelijkheid een pak langer aanhouden dan vroeger gedacht. De onderzoekers analyseerden 3.300 dossiers van vrouwen in de menopauze. En wat bleek? Tot nu toe werd de gemiddelde duur van de periode waarin vrouwen opvliegers hebben met minstens vijf jaar onderschat. Bij vrouwen die geregeld – minstens zes dagen op twee weken – last hebben van opvliegers, zouden de symptomen gemiddeld 7,4 jaar aanhouden of tot 4,5 jaar na de laatste maandstonden. Zwarte vrouwen hebben er het langst mee te kampen (gemiddeld 10 jaar), Aziatische vrouwen zijn het beste af (gemiddeld 5 jaar). Nog een andere bevinding van de studie: hoe vroeger voor hun laatste maandstonden vrouwen last krijgen van opvliegers, hoe langer ze er wellicht mee te maken zullen hebben: gemiddeld 11,8 jaar, tegenover slechts 3,4 jaar bij vrouwen bij wie de eerste symptomen pas tot uiting komen nadat ze in de menopauze zijn aanbeland.

Zelden behandeld

Dat vrouwen al bij al weinig afweten van de menopauze heeft wellicht een rechtstreekse invloed op de manier waarop ze vandaag met hun klachten omgaan. Nog altijd volgens de Belgian Menopause Society weet 82% van de vrouwen dat er behandelingen bestaan om de symptomen te verlichten, maar raadpleegt minder dan de helft (46%) een arts na een langdurige amenorroe (minstens drie maanden zonder maandstonden). Een houding die waarschijnlijk verband houdt met het wantrouwen tegenover hormoonsubstitutie: in België volgt slechts 10 tot 15% van de vrouwen in de menopauze momenteel een hormoonsubstitutietherapie (HST). Omdat zo’n behandeling het risico op borstkanker en hart- en vaatziekten lichtjes kan verhogen, mag een arts ze nooit lichtzinnig voorschrijven en moet hij dit geval per geval bekijken. Maar volgens dr. Herman Depypere, ondervoorzitter van de Belgian Menopause Society, kan hormoonsubstitutie voor zeer veel vrouwen een uitkomst bieden.

“Hormoonsubstitutietherapie is niet alleen een mogelijke piste tijdens de menopauze, maar blijkt ook de meest doeltreffende behandeling tegen opvliegers”, legt hij uit. “Verder is HST nuttig in de strijd tegen botverlies en wervel- en heupfracturen waarmee deze nieuwe levensfase ongetwijfeld gepaard gaat. We weten momenteel dat de risico’s van hormoonsubstitutietherapie minimaal zijn bij de leeftijdsgroep die ons interesseert, met name de 50- tot 60-jarigen. Voor vrouwen met menopauzeklachten wegen de voordelen meestal ruimschoots op tegen de nadelen”, klinkt het dan weer bij dr. Rozenberg.

Aandacht voor het seksleven

Vandaag adviseren artsen doorgaans om vrouwen niet langer dan een paar jaar met hormoonsubstitutie te behandelen. In theorie dus minder lang dan de periode gedurende dewelke de symptomen werkelijk aanhouden. Mag je na je 60ste of 70ste dan wel nog aan hormoonsubstitutie blijven doen? “Het risico op een beroerte stijgt sowieso met de leeftijd. Vandaar dat we toch liever voorzichtig zijn. Maar bij een vrouw van 70 die fit is, voldoende beweegt, geen overgewicht heeft, niet te veel alcohol drinkt, niet rookt, niet te veel cholesterol in haar bloed heeft en geen – of gecontroleerde – hypertensie heeft, staat niets een behandeling in de weg”, aldus dr. Rozenberg.

Wie denkt dat de menopauze na een paar maanden of jaren achter de rug is, gaat ook voorbij aan de blijvende gevolgen van een aantal evoluties, met name inzake seksualiteit. Volgens de BMS klaagt 30% van de vrouwen in de menopauze over een verminderd libido en heeft één op de vier vrouwen last van vaginale droogte. Algemeen gesteld vindt een derde van alle vrouwen dat de menopauze een negatieve impact heeft op hun seksleven.

“De menopauze veroorzaakt niet enkel algemene symptomen, maar heeft ook een impact op het urogenitale stelsel”, aldus nog dr. Rozenberg. “Het tekort aan oestrogenen resulteert soms in vaginale atrofie, die dan weer zorgt voor vaginale droogte, opeenvolgende infecties, een instabiele blaas, maar ook pijnlijke seksuele betrekkingen. Door die pijn worden vrouwen op den duur bang voor seks, een oorzaak van vaginisme.”

Wanneer deze problemen niet tijdig worden aangepakt, zetten sommige vrouwen uiteindelijk een punt achter hun seksleven. “Het klopt dat sommige vrouwen daar niet echt een probleem van maken. Maar de meeste vrouwen ervaren dit toch als een gemis, met soms ingrijpende gevolgen voor hun levenskwaliteit én voor hun relatie, zeker wanneer ook de partner kampt met leeftijdsgebonden seksuele problemen.” Naast hormoon-substitutietherapie in de vorm van pillen bestaan er ook oestrogeenbehandelingen die langs vaginale weg worden toegediend, precies om deze ongemakken te bestrijden.

“De boodschap die we vrouwen met klachten willen meegeven is dat er hoe dan ook oplossingen zijn”, benadrukt dr. Rozenberg. Je in je lot schikken, hoeft dus echt niet. Tijdig naar de dokter gaan, is veel beter!