De jodiumstatus van de Belgen is verbeterd maar acties blijven nodig

De voorbije twintig jaar werden diverse acties ondernomen om de jodiumstatus van de Belgische bevolking te verbeteren. Deze lijken hun vruchten af te werpen. Vooral bij kinderen is de jodiumstatus verbeterd. Zwangere vrouwen blijven echter kampen met een tekort. Acties om jodiumtekorten te voorkomen blijven daarom volgens de Hoge Gezondheidsraad nodig.

Jodium vormt een essentieel onderdeel van de schildklierhormonen T4 en T3. Deze schildklierhormonen zijn nodig om de stofwisseling in balans te houden én voor een normale groei en ontwikkeling, in het bijzonder van de hersenen.
Een jodiumtekort kan leiden tot verschillende aandoeningen, afhankelijk van de leeftijd waarop het tekort zich voordoet. De meest bekende en zichtbare aandoening is een vergrote schildklier (struma, krop of goiter). Dit kan problemen geven bij het slikken en ademen. Een ernstig jodiumtekort tijdens de zwangerschap kan de oorzaak zijn van cretinisme bij het kind, onder meer gekenmerkt door een onomkeerbare mentale retardatie. Maar ook kleine jodiumtekorten tijdens de perinatale periode en tijdens de peutertijd kunnen van invloed zijn op de verstandelijke ontwikkeling van het kind en aanleiding geven tot beduidend lagere prestaties op intelligentietesten. Ten slotte vergroot een jodiumtekort ook het risico op bestraling van de schildklier bij een nucleair ongeval.

Jodiuminname in België

De resultaten van onderzoek uitgevoerd eind de jaren negentig van vorige eeuw toonden aan dat in België de gemiddelde jodiuminname bij verschillende leeftijdscategorieën onder de aanbeveling lag. Om hieraan te verhelpen werden de voorbije jaren diverse initiatieven genomen. In eerste instantie werd ingezet op het sensibiliseren van gezondheidswerkers en het publiek om op een natuurlijke manier meer jodium in te nemen. Dit kan via een evenwichtige en gevarieerde voeding met voldoende jodiumrijke voedingsmiddelen. Jodium zit van nature in zeevis, schaaldieren en zeewier (ongeveer 120 ?g/100 g).
Ook melk, eieren en vlees leveren een substantiële bijdrage aan de inname van jodium. Hoewel ze minder jodium bevatten dan zeeproducten (8 tot 30 ?g/100 g) vormen ze, door hun frequenter verbruik, de belangrijkste bron van jodium in onze voeding. Daarnaast werd geadviseerd om indien men zout gebruikt bij de bereiding van gerechten, gejodeerd zout te gebruiken. Dit advies doet geen afbreuk aan de aanbeveling om zo weinig mogelijk zout te gebruiken in de eigen keuken.
Binnen het kader van het Nationaal Voedings- en Gezondheidsplan voor België engageerde de bakkerijsector (industriële en artisanale bakkers) zich om voortaan in brood gejodeerd zout met een matig jodiumgehalte (10 tot 15 mg/kg) te gebruiken. Door te kiezen voor slechts een matig jodiumgehalte en zich te beperken tot brood en geen andere voedingsmiddelen wou men te hoge dosissen jodium vermijden. Hoge dosissen kunnen immers ook schadelijke effecten op de werking van de schildklier hebben.

Zwangere vrouwen en vrouwen die bortsvoeding geven kregen het advies jodiumsupplementen te nemen zodat ze dagelijks 150 tot 200 ?g jodium extra innemen.

Jodiumstatus is verbeterd

Al deze initiatieven lijken stilaan hun vruchten af te werpen. De resultaten van recenter onderzoek tonen aan dat de jodiumstatus van de Belgische bevolking de voorbije jaren verbeterd is en in het bijzonder die van kinderen van 8 tot 12 jaar. Zij nemen nu voldoende jodium in om een harmonieuze lichamelijke en intellectuele ontwikkeling te garanderen.
De situatie is echter nog steeds niet genormaliseerd voor vrouwen in de vruchtbare leeftijd en zwangere vrouwen. De mediane jodiumconcentratie in de urine van vrouwen in de vruchtbare leeftijd is 84 ?g/l. Zwangere vrouwen nemen frequent de geadviseerde jodiumsupplementen waardoor de jodiumconcentratie in hun urine hoger is dan van niet zwangere vrouwen en tijdens het derde trimester hoger (131 ?g/l) dan tijdens het eerste trimester (118 ?g/l). Ondanks deze supplementen is dit nog steeds lager dan de aanbevelingen die gelden voor zwangere vrouwen, namelijk > 150 ?g/l.

Acties en onderzoek blijven nodig

De Hoge Gezondheidsraad adviseert om de inspanningen voor een aangepaste jodiuminname onverminderd voort te zetten. Voorlopig verkiest de HGR het vrijwillig gebruik van gejodeerd zout in de bakkerijsector boven het wettelijk verplichten ervan. Wel roept de raad op om het gebruik verder te veralgemenen zodat nagenoeg alle brood op de Belgische markt met gejodeerd zout wordt bereid. De voorlichting van gezondheidswerkers die instaan voor de begeleiding van doelgroepen met een meer precaire jodiumstatus zoals zwangere en lacterende vrouwen moet worden voortgezet zodat zij zich nog meer bewust zijn van het nut van juist gedoseerde jodiumsupplementen.
De HGR pleit verder ook voor een degelijk opgezet monitoringprogramma zodat de evolutie van de jodiumstatus van de Belgische bevolking voor verschillende leeftijdscategorieën wordt opgevolgd. Bijkomend onderzoek naar de gevolgen van een zeer beperkt jodiumtekort en naar de effecten van een correctie van dit tekort op de psychomotorische en intellectuele ontwikkeling van kinderen, de prevalentie van multinodulair struma bij vrouwen boven de 45 jaar en de prevalentie van auto-immune thyreoïditis van Hashimoto bij adolescenten en volwassen vrouwen is eveneens aangewezen.
Bron: Nice – Voedingsinformatiecentrum